[justify][size=3][font=sans-serif]Każda jednostka w swoim życiu doświadcza różnych, trudnych wydarzeń, które mają znaczący wpływ na jej życie. Do takich wydarzeń śmiało można zaliczyć choroby oraz ich powikłania, skomplikowane operacje czy wypadki, a jaszcze bardziej ich skutki oraz poważne konsekwencje – między innymi może być to niepełnosprawność danej jednostki. [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif]To właśnie wydarzenia, które często nazywane są „[i]ekstremalnymi lub krytycznymi przede wszystkim dlatego, że narażają człowieka na śmierć czy utratę zdrowia, mogą stać się doświadczeniami traumatycznymi[/i]”[sup]1[/sup].  [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif]Zagłębiając się w etymologię pojęcia traumy, można dowiedzieć się, że pochodzi z języka greckiego i oznacza „[i]ranę[/i]”, „[i]uraz[/i]”. Słownik Języka Polskiego przedstawia dwie definicje tego pojęcia. Pierwsze to „[i]uszkodzenie organizmu będące następstwem obrażenia ciała[/i]” oraz drugie „[i]trwała zmiana w psychice spowodowana gwałtownym, przykrym przeżyciem[/i]”[sup]2[/sup].  [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif][b]W kwestionariuszu [i]The Life Events Checklist – LEC, [/i]zawarty jest katalog wydarzeń traumatycznych. Są to:[/b] [/font][/size] [ul] [li][size=3][font=sans-serif]Katastrofa naturalna, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Pożar lub wybuch, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Wypadek komunikacyjny, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Poważny wypadek w pracy, w domu lub pod czas aktywnego wypoczynku, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Narażenie na działanie substancji toksycznych lub promieniowanie, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Napaść fizyczna, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Napaść z bronią, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Napaść na tle seksualnym, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Inne niechciane lub nieprzyjemne doświadczenia seksualne, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Walka lub narażenie na działania wojenne, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Niewola, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Zagrażająca życiu choroba lub obrażenia, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Ciężkie ludzkie cierpienie, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Nagła gwałtowna śmierć, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Spowodowane przeze mnie u kogoś innego poważne obrażenia, szkoda lub śmierć, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Inne bardzo stresujące zdarzenie lub doświadczenie[sup]3[/sup]. [/font][/size][/li] [/ul] [/justify] [justify][size=3][font=sans-serif]Osoby z niepełnosprawnościami często doświadczają wydarzeń traumatycznych, na skutek różnych sytuacji które miały bądź mają miejsce w ich życiu. Dosyć często po takich wydarzeniach wśród jednostek występują reakcje lękowe, nadmierne pobudzenie, a nawet unikanie kontaktów z innymi jednostkami. [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif]Duża część z tych reakcji z biegiem czasu zmniejsza się, jednak są sytuacje w których jednostka potrzebuje wsparcia osób trzecich. W Agencji Zatrudnienia Fundacji Fuga Mundi jest szereg specjalistów, którzy są gotowi wspierać jednostki w przezwyciężaniu trudnych sytuacji oraz motywować je do podejmowania nowych działań. Są to m.in.: psychologowie, trenerzy pracy, doradcy zawodowi oraz pośrednicy pracy. [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif]Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w 1980 roku wprowadziło nową jednostkę chorobową – „potraumatyczne zaburzenie stresowe”, nazywane również „zespół stresu pourazowego” (Posttraumatic Stress Disorder – PTSD) [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif] [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif][b]Zespół Stresu Pourazowego wg. Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych (DSM-V): [/b] [/font][/size] [ul] [li][size=3][font=sans-serif]Pierwsze kryterium – A, odnosi się do oceny stresora, czyli wydarzeń traumatycznych. W tym przypadku jednostka jest osobą która osobiście doświadcza, jest świadkiem, bądź jest skonfrontowana z faktem np. narażenia na śmierć, groźbę śmierci, poważny uraz lub przemoc seksualną[/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif][b]Kryterium B, C, D, E odnosi się do objawów charakterystycznych dla PTSD.[/b][/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Drugie kryterium – B, to obecność przynajmniej jednego objawu intruzji, które powiązane jest z wydarzeniem traumatycznym, pojawiające się po tym wydarzeniu.[/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Kryterium C – to uporczywe unikanie bodźców powiązanych z traumą, które pojawia się po wystąpieniu wydarzenia traumatycznego, przejawiające się jednym lub obydwoma objawami: unikanie lub próba uniknięcia przykrych wspomnień oraz unikanie bodźców przypominających określone wydarzenie.[/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Kryterium D – negatywne zmiany w sferze poznawczej i emocjonalnej, które pojawiają się bądź nasilają, lub pogorszają po wydarzeniu traumatycznym.[/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Kryterium E – wyraźne zmiany we wzbudzeniu i reaktywności, które związane są z wydarzeniem traumatycznym, które zaczęły się bądź nasiliły po tym wydarzeniu.[/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Kryterium F – czas trwania zakłócenia (kryteria B-E) są dłuższe niż jeden miesiąc.[/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Kryterium G – zakłócenia, które powodują znaczące kliniczne cierpienia lub upośledzenia funkcjonowania w sferach społecznych, zawodowych i innych istotnych obszarach.[/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Kryterium H – zakłócenia nie są wywołane fizjologicznym działaniem różnych substancji ani innym stanem ogólnomedycznym[sup]4[/sup].[/font][/size][/li] [/ul] [/justify] [justify][size=3][font=sans-serif] [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif][b]Przebieg PTSD można przedstawić poprzez podział na 3 okresy: [/b][/font][/size][/justify] [justify][ul] [li][size=3][font=sans-serif]Ostry: czas trwania krótszy niż trzy miesiące,[/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Przewlekły: czas trwania co najmniej trzy miesiące, [/font][/size][/li] [li][size=3][font=sans-serif]Z opóźnionym początkiem: pojawienie się objawów po co najmniej szczęściu miesiącach od wystąpienia urazu[sup]5[/sup]. [/font][/size][/li] [/ul] [/justify] [justify][size=3][font=sans-serif] [/font][/size][size=3][font=sans-serif] [/font][/size][/justify] [justify][size=3][font=sans-serif]W dostępnych badaniach można zauważyć, że coraz częściej doznanie poważnej choroby jest powiązane z wystąpieniem PTSD. Jednak częstotliwość występowania PTSD jest zależna od rodzaju wydarzeń traumatycznych oraz od osób, które je doświadczyły. Warto też zauważyć, że objawy PTSD mogą powodować wśród jednostek drażliwość, uczucie agresji, nadmierną czujność, jak również wybuchy gniewu. Objawy te mogą wpływać na nawiązywanie oraz utrzymywanie relacji, a także brak zaufania wobec innych jednostek. [/font][/size][/justify] [justify][font=sans-serif][size=3] [/size][/font][/justify] [justify][font=sans-serif][size=3]Aleksandra Surma-Wiśniewska,[/size][/font][/justify] [justify][font=sans-serif][size=3]Trener pracy _______________________________[/size] [size=2][i]1. Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., Kiedy trauma innych staje się własną. Negatywne i pozytywne konsekwencje pomagania osobom po doświadczeniach traumatycznych,  PWN, Warszawa 2020 , s. 11 2.  https://sjp.pwn.pl/szukaj/trauma.html (dostęp z dnia 28.07.2022) 3. Zob.  Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., Op. cit. , s. 12-13 4. Ibidem, s. 20-22[/i][/size][/font][/justify] [justify][size=2][font=sans-serif][i]5. Gruszczyński W., Florkowski A., Gruszczyński B., Wysokiński A., Klasyfikacja zaburzeń psychicznych u żołnierzy w czasie misji pokojowych i działaniach wojennych, Polski Merkuriusz Lekarski: organ Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. 1426-9686. T. 25, suppl. 1 (2008), s. 56[/i][/font][/size][/justify] [justify][/justify]